Toen

We zijn nu aangekomen bij het laatste deel van het wapenschild van Huizum. Dit is de manier waarop het schild is doorsneden, met een golfende lijn. Dit betekend dat er iets belangrijks te vinden is in Huizum dat met water te maken heeft. Dit zijn de Potmarge en de Wirdumervaart. Deze namen kwamen pas in het eind van de 17e eeuw voor. In de periode van 1555 - 1569 zag het er in ieder geval nog als volgt uit.

Bron: Jacob van Deventer, 1562

Hier is nog maar 1 waterweg te zien vanaf Huizum naar Leeuwarden. De waterweg is tussen 1569 en 1695 uitgebreid. Details zijn hier verder niet over te vinden maar het heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met de aansluiting aan de waterwegen die ten oosten van Leeuwarden lagen. Dit is op het volgende kaartje goed te zien.

Bron: Leewarder Deel, B. Schotanus a. Sterringa, 1695

Dit is hetzelfde kaartje als die ik bij andere foto's heb gebruikt alleen blikt deze net wat verder naar het oosten.

Met deze nieuwe situatie lijkt de Wirdumervaart, die van zuid naar noord gaat, uit te monden in de Portmarge, die van oost naar west gaat. Dit is op de volgende tekening uit 1885 goed te zien met van links naar rechts de Potmarge.

Bron: Tusken Potmarge & Joske II, blz. 21. Maker onbekend, +/- 1872.

Het eerste deel van de naam Potmarge heeft waarschijnlijk iets te maken met een veenput of pet en het tweede deel is afgeleid uit Marene, wat iets te maken heeft met Meri (zee) en mor (stilstaand water/moeras). De Potmarge heeft totdat de gemeentes samengevoegd werden mede gefunctioneerd als gemeentegrens. Ten noorden was gemeente Leeuwarden en ten zuiden gemeente Leeuwarderadeel.

De naam Wirdumervaart spreekt voor zich. Dit was een waterweg die uit een aantal grote meren kwam en via Wirdum tot Huizum reikte. 

Beide waterwegen werden uitvoerig gebruikt door de Huizumers voor het vervoeren van landbouwproducten naar Leeuwarden. Via de Potmarge en de grachten van Leeuwarden kon je makkelijk bij de markten komen en zo was je product dus makkelijk te leveren. Ook werden de waterwegen gebruikt om criminelen uit de Friese achterlanden te verschepen naar de Blokhuispoort. Een gevangeniscomplex dat in het begin van de 16e eeuw gebouwd is. De Potmarge mondt ook zeer dicht bij de Blokhuispoort uit. Dit is goed te zien op het eerste plaatje op deze pagina. De Blokhuispoort is helemaal op het zuidooster puntje van Leeuwarden gebouwd. Het is een vierkant complex omringd door grachten.

Toen ik mijn oma vroeg over de Potmarge, zei ze dat er aan de Potmarge altijd een groente en fruit veiling was. Deze wat te vinden op de plek waar de Schrans het dichtst bij de Potmarge komt. Dit is goed te zien op het eerste plaatje van deze pagina. In plaats van de markt in Leeuwarden zelf konden de Huizumers nu hun producten naar deze veiling brengen via de Wirdumervaart en de Potmarge. Mijn oma wist niet precies meer welk jaar dit gebouw was afgebroken maar hij heeft er in ieder geval tijdens de oorlog gestaan. Ik heb hier verder geen informatie over kunnen vinden.

Nu

Beide waterwegen zijn alleen nog maar in gebruik voor recreatie. Er wordt in de zomer veel gevist en in de winter geschaatst, als het ijs dik genoeg is. Aan de Potmarge ligt nu ook een haven voor pleziervaart. Hij is verder in zijn oorspronkelijke vorm gebleven.

Op maps.google.com is het verloop de Wirdumervaart nog goed te zien.

Bron: maps.google.com

De Wirdumervaart is de blauwe lijn die van A naar B loopt. Zoals te zien is wordt de Wirdumervaart nu door een grote waterweg onderbroken. Dit is het Van Harinxmakanaal die in 1950-1951 is aangelegd. Ook in Leeuwarden wordt de Wirdumervaart nu onderbroken door de Aldlânsdyk. Het is dus niet meer mogelijk om alleen via de Wirdumervaart nog in Huizum te komen.

Er is nu een park te vinden langs de Potmarge met, broeikassen, een kaatsvereniging, een opvang huis voor gehandicapten en een eetcafé. 

De 2 waterwegen zijn hieronder te zien waarbij de eerste foto van de Potmarge is, met de Hogeschool van Hall Larenstein op de achtergrond te zien is. Op de tweede foto is de Wirdumervaart te zien, waar nog enkele Huizumers een bootje hebben liggen.